We
merken op dat de soldaten in ons verhaal, wanneer ze achter het paard van de wildeman
aan rennen, 'gekleed zijn in een ijzeren harnas'. IJzer behoort toe aan Mars en
Ares. IJzer wordt altijd in verband gebracht met bloed, vanwege de rode kleur
van het ijzeroer. In de antieke wereld maakte men onderscheid tussen twee soorten
ijzer: magnetische ijzer, dat wordt gerelateerd aan de goden in de lucht en 'uit
de hemelen' is komen vallen, en gewoon ijzer, dat geassocieerd wordt met de aardse
donkere goden, zoals Seth, die de zonnegod Osiris achtervolgt en doodt.
In de astrologie regeert ijzer over de planeet Mars. Van ijzer wordt vaak gezegd
dat het geluk brengt, vooral wanneer het op straat wordt gevonden. Een hoefijzer
kan worden gebruikt als bescherming tegen het kwaad, een spijker wordt in de wieg
geslagen om het kind te beschermen, of in het bed om de vrouw bij het baren te
beschermen; ook worden scharen in bedden verstopt.
Blake associeerde
ijzer met intellect en spirituele oorlogvoering. We zien dat in sprookjes de energie
van de goedwillende Oppergod soms in de vorm van een kleine man in een ijzeren
harnas verschijnt. Wanneer de jongen in ons verhaal ijzer met zich meeneemt naar
het slagveld, brengt hij een hele scala van gelukbrengende en behulpzame machten
met zich mee: hoefijzers, magnetisch ijzer, bloed, de planeet Mars, de hemelgoden,
de Oppergod, de intellectuele strijd.
Tot nog toe hebben we in dit hoofdstuk
het krijgsmanschap in verband gebracht met zelfopoffering en dienst aan de koning,
met intellectuele strijd, nette ruzies in het huwelijk, en de scherpte van het
Vajra-zwaard. Het Vajra-zwaard zou zich zo moeten bewegen dat het zaken scheidt
die verkeerd zijn verbonden. Heeft het zwaard zijn werk goed gedaan en heeft het
logos-mes goed gesneden, dan zullen we merken dat we minder behoeften hebben en
eerder bereid zijn de tegenstellingsparen binnen te gaan. Ter herinnering hier
nog enkele paren van tegenovergestelden die Pythagoras noemde: licht en donker,
beperkt en onbeperkt, mannelijk en vrouwelijk, het stilstaande en het bewegende,
enzovoort.
Wat gebeurt er als we ons te jong voelen om het gevaarlijke
gebied tussen het mannelijke en het vrouwelijke te bewonen? Wat als de sterke
spanning tussen wat recht en wat krom is ons niet aanstaat en we ons niet klaar
voelen voor zoveel tegenovergestelden? Het kind in een verstoord gezin kan een
verschrikkelijke spanning voelen tussen de verslaafde ouder en de nette ouder,
tussen de kille houding van de boze vader en de warmte van de liefhebbende moeder,
of tussen de kilte van de nijdige moeder en de warmte van de treurende vader.
In een dergelijke situatie is het relatief eenvoudig met het ijzerwerk te
stoppen en met het koperwerk te beginnen. Een kind kan gemakkelijk een professionele
brug worden. Het kind kan een geleider worden, gemaakt van dat goed geleidende
materiaal, koper.
Het koperwerk van een man begint waarschijnlijk al
vroeg door één hand te leggen op de boze borst van de vader en de
andere hand op de grond; of misschien legt hij één hand op het vertwijfelde
hart van de moeder en de ander op de grond, of een hand op het geïsoleerde
hoofd van de volwassene en de andere op de grond.
De jongen die een geleider
wordt, waardeert zichzelf vanwege de gecompliceerde stroom die door zijn lichaam
loopt, vanwege het vermogen om woede naar de grond te geleiden omdat hij een rustig
antwoord geeft, vanwege de opoffering die hij getroost door zijn armen uit te
strekken en zo beide tegenpolen aan te raken.
Velen van ons kennen dit
gevoel van geleiden uit onze vroege jeugd: de moeder en de vader spreken met elkaar
via het kind. De schaamte van de alcoholistische vader gaat bij voorbeeld via
ons lichaam naar het oosten en de angst van de afhankelijke moeder via ons lichaam
naar het westen. Woede en minachting passeren elkaar, en ontmoeten elkaar ergens
in het innerlijk van de zoon of dochter.
Als het kind een jongen is,
zal de intense eenzaamheid van de vader met weinig weerstand door hem heen vloeien...
koper geleidt zo goed dat de jongen niet verhit raakt. De intensiteit van het
vrouwelijk lijden kan ook door hem heen gaan zonder dat hij erg verhit raakt.
Ik weet niet precies hoe het zit met meisjes - ik denk dat ze iets meer verhit
raken.
De zoon verliest datgene wat hem onderscheidt als man als hij
leert een geleider te zijn; en ook de dochter die deze taak aanvaardt, wordt een
brug en niet een vrouw. De zoon of dochter die volwassen wordt zal veel mogelijkheden
voor soortgelijke brugvorming ontdekken.
Op deze manier met tegenovergestelden
omgaan is de afgelopen veertig jaar heel populair geworden. Een man of vrouw die
geleider wordt, heeft het gevoel niet zo vreselijk kleingeestig en beperkt te
zijn, maar voor iedereen iets over te hebben. Wie de illusie in stand wil houden
dat hij zowel beperkt als onbeperkt is, zowel kind is als brug en zowel vlees
is als koper, moet natuurlijk veel van de inzichten die hem op bepaalde momenten
binnen te schieten, negeren.
Is een man als jongen koper geworden, dan
is het vrijwel zeker dat hij als volwassene met dat metaal zal blijven werken.
Hij zal één hand op de kroon op het hoofd van zijn boze vrouw leggen
en de andere hand op de grond. Hij kan in het openbaar een apologeet worden en
- via zijn eigen lichaam - eeuwen van rechtmatige vrouwelijke woede naar de grond
geleiden.
Vaders die de band met de krijger verliezen, zullen wanneer
ze oog in oog komen te staan met vrouwelijke woede, steeds minder een voorbeeld
geven dat verder gaat dan de koperen brug. 'Mijn vader durfde nooit op te komen
tegen mijn moeder, en daar ben ik nog steeds kwaad over.' Honderden mannen hebben
dat op bijeenkomsten gezegd. Soms had de vader alleen zijn grenzen moeten verdedigen,
of paal en perk moeten stellen aan het verbale geweld en gewoon duidelijk zeggen:
'Zo is het genoeg.' Kan de vader niet paal en perk stellen aan de woedeuitbarstingen
van de moeder, en kan de moeder er niet voor zorgen dat de vader zijn 'humeur
verliest', dan veranderen de kinderen in koperdraad.
Hoe meer een man
ermee instemt koper te zijn, hoe meer hij dood noch levend wordt, maar een halflevende
psychische geleider. Ik geloof dat een vrouw soms merkt dat ze de woede geleidt
van tientallen dode vrouwen die in hun leven hun woede niet konden uiten. Het
geleiden van zo'n woede is gevaarlijk.
Het is ook gevaarlijk grote hoeveelheden
charme en vriendelijkheid te geleiden. Het opnemen van grote hoeveelheden koper
is een beroepsrisico voor allerlei geestelijke verzorgers, vergelijkbaar met het
gevaar voor fabrieksarbeiders dat ze grote hoeveelheden lood in hun lichaam opnemen.
Geestelijken bieden tegenwoordig troost, vertroetelen en kalmeren, maar lopen
zelf groot risico te vereenzamen. Heel wat geestelijken geven hun verlangen naar
eenzaamheid en ruigheid en humor van mannelijke kameraadschap op; en als zo iemand
begraven wordt, is hij vrijwel helemaal van koper.
Mannen en vrouwen
ontplooien zich derhalve vaak niet tot geleiders als gevolg van moed of het openstaan
voor veranderingen, maar omdat ze verlangen naar gemak, naar vrede in huis, naar
gewatteerde zwaarden, naar een schutkleur, een verlangen om de slak te zijn die
in het riet schuilt.
Geleider van mannelijke en vrouwelijke stromen worden,
is niet hetzelfde als het bereiken van tweeslachtigheid. De hermafrodiet is een
beeld uit de alchimie en dat wordt je pas, zoals we al eerder opmerkten, als je
je op het innerlijk vlak jarenlang onderscheiden hebt: dat betekent, jaren tegenstellingen
en onderscheid wegsnijden. Een valse androgynie wordt al vroeg door geleiding
bereikt, maar meestal zijn Hermes noch Aphrodite dan al aanwezig.
Dit is een
moeilijk onderwerp en het is moeilijk om het goed onder woorden te brengen. Niemand
van ons heeft ooit over koperwerk goed advies gekregen. In de begindagen van de
feministische beweging eisten vrouwen dat mannen meer van hun woede zouden geleiden.
Vrouwen hebben er allang genoeg van koper te zijn voor de overheersingsfantasieën
van mannen. Ik denk dat de vroege feministen niet door hadden hoeveel mannen al
geleidden.
Uit:
Robert Bly
De wildeman - Een boek over mannen
De Haan/Kritak, 1992
Blz 180-183
read the original english version