Uit: Trouw, vrijdag 18 april 2003
Encycliek
JP II: harde boodschap op milde toon
Lodewijk Dros
De
nieuwe encycliek van paus Johannes Paulus II bevestigt de waarde die zijn kerk
aan de eucharistie toekent. Oecumene is belangrijk, aldus de kerkvorst, maar intercommunie
blijft taboe.
Op Witte Donderdag, de dag waarop de kerk de instelling
van de eucharistie viert, schrijft de Paus jaarlijks een brief aan zijn priesters
wereldwijd. Gisteren ondertekende hij tijdens de viering van de eucharistie een
schrijven van andere orde: de encycliek Ecclesia de Eucharistia ('Kerk
over de eucharistie').
De vorige encycliek verscheen in 1998 ('Geloof
en Rede'), EdE is de bekroning van de reeks van veertien die Johannes Paulus
II heeft geschreven. "Dat zal wel een pauselijk record zijn", zegt Kristiaan
Depoortere, hoogleraar theologie in Leuven.
Depoortere is 'verrast' om
de toon van EdE - die van 'een oude man die in de ik-persoon dankbaar én
bezorgd spreekt'- en om het document zelf, dat 'geen doctrinair betonblok is,
maar een mystiek geladen, milde tekst'.
EdE, zo'n 90 pagina's
dik, laat zich makkelijk lezen. Wie onrustig wordt van alle veranderingen in de
wereld, vindt hier houvast: de Paus veroordeelt als altijd 'intercommunie', gezamenlijke
vieringen met andersgelovigen.
Wat de encycliek 'sterk beklemtoont',
zegt Depoortere, is de openheid jegens de oosterse orthodoxie. Jegens anderen,
zoals protestanten, is de pauselijke rondzendbrief onveranderd afwerend.
Vorig jaar riepen rk en protestantse theologen de synode van de Samen-op-wegkerken
op, de eucharistie te erkennen als viering van de Maaltijd des Heren ('Avondmaal'),
deze week drong de voorzitter van de Lutherse Wereldfederatie nog bij de paus
aan op samen vieren van de eucharistie.
Drie
Europese oecumenische onderzoeksinstituten (waaronder een rk) vonden dat er geen
grote theologische bedenkingen meer bestonden tegen 'eucharistische gastvrijheid'.
Volgens EdE is de rk 'eucharistische gastvrijheid' groot, maar de
door protestanten verlangde samenwerking rechtvaardigt ze niet, eerdere verklaringen
over bereikte overeenstemming over de leer ten spijt.
Rooms-katholieken
behoren wekelijks de eucharistie te vieren, want dat is 'het meest kostbare bezit
van de Kerk in haar reis door de geschiedenis'. Dat bezit mag niet vervangen door
een oecumenische woorddienst, of een gebedsdienst met andere christenen, benadrukt
de encycliek.
Een voor alle christenen toegankelijke eucharistieviering
zonder volledige kerkelijke eenheid is geen stimulans, maar een 'obstakel' voor
echte oecumene, meent EdE. Dat druist in tegen de praktijk in landen als
de VS, Duitsland en Nederland, waar velen de tafelgemeenschap juist als bevordering
van de eenheid beleven.
De encycliek waarschuwt voor vroom gekwezel over
de 'bron en het hoogtepunt van het christelijk leven': gelovigen worden door de
eucharistie aangespoord aan vrede te werken, relaties op te bouwen tussen volkeren
en het leven te beschermen.
Zo wordt de eucharistie het 'sacrament voor
humaniteit'. Niet te verwarren met een humanistisch sacrament: dat wordt het als
men slechts broederlijk en zusterlijk brood en wijn deelt. Dat is een 'extreme
reductie van het eucharistisch mysterie', aldus de encycliek.
De Duitse
bisschoppenconferentie dankt de Paus voor de verduidelijking van de leer en de
oecumenische aanwijzingen. De Nederlandse bisschoppen noemen de encycliek een
'aansprekende en indringende beschouwing over de eucharistie als het hart van
de Kerk'. Ze zien er een 'impuls' in voor de 'eucharistische devotie' in ons land,
want die laat hier en daar te wensen over.
De paus, die een jaar van
de Rozenkrans heeft uitgeroepen, wijdt een hoofdstuk aan de 'Vrouw van de eucharistie',
Maria. Zij is de moeder van God, bewaarde Christus in haar lichaam, zoals de Kerk
Zijn Bloed en Lichaam bewaart.
Voor publicatie lekten verschillende delen
van EdE uit, waaronder die over gescheidenen, die nadrukkelijk afgehouden
zouden worden van de eucharistie. "Dat staat er helemaal niet in", aldus
pastoraaltheoloog Depoortere, en dat is niet voor niets.
'Verschillende bisschoppen, en ik ook' hopen dat de botte afwijzing uit vroegere documenten plaatsmaakt voor een andere positie.
"Dit evolueert", zegt hij beslist.
Uit: Trouw, vrijdag 18 april 2003
Lees Het Nieuwe Testament, Johannes 6:22-59
Lees de encycliek op www.newadvent.org.